دیدگاه سرنوشت‌باور ممکن است روی همه‌ی امور و اتفاقات تعمیم داده شود یا شکلی محدودتر داشته باشد. ممکن است موافق با جبرگرایی (Determinism) باشد، باوری که براساس آن دلیل هر اتفاق، ازجمله تمام کارهایی که می‌کنیم، چیزی فراتر از خودمان است. از طرف دیگر، ممکن است موافق با تعیین‌گرایی (Indeterminism) باشد، باوری که براساس آن همه‌ی اتفاق‌ها نیاز به داشتن دلیل ندارند و بعضی اتفاقات را نمی‌توان با قوانین و اصول جهان توضیح داد.

تقدیرگرایی اگر تأکید داشته باشد که ما قادر به تغییر مؤثر اعمال خود نیستیم، با جبرگرایی در تضاد خواهد بود. از طرف دیگر، اگر تأکید داشته باشد که ما آزادی لازم برای انتخاب اعمال خود را نداریم با تعیین‌گرایی در تضاد خواهد بود.

جبرگرایی می‌گوید بااینکه اعمال ما توسط نیروهایی که ما هیچ کنترلی روی آنها نداریم تعیین می‌شوند، بااینحال همچنان اعمالمان می‌توانند در تغییر نتیجه‌ی اتفاقات مؤثر باشند. از طرف دیگر، تعیین گرایی می‌گوید بااینکه اتفاقاتی هستند که ما کنترلی روی آنها نداریم، ولی آزادی لازم را برای انتخاب نحوه واکنش به آنها داریم، بدون اینکه مجبور باشیم به طریقی خاص که تحت‌تأثیر نیروهایی فرای کنترل ما هستند واکنش دهیم.

دیدگاه سرنوشت‌باور می‌گوید اگر همه‌ی اعمال ما توسط نیروهایی فراتر از کنترل ما تعیین می‌شوند، بنابراین ما مسئول اعمال‌مان نیستیم. اگر ما در موقعیت‌هایی فراتر از کنترل‌مان قرار بگیریم، آن‌وقت برای انتخاب نحوه‌ی واکنش به آن آزاد نیستیم. این با نظریه‌ی اراده‌ی آزاد (اختیار) در تضاد است که می‌گوید ما برای انتخاب اعمال‌مان آزادیم و اعمال ما توسط نیرویی مستقل از اراده‌ی خودمان از پیش تعیین‌شده نیستند.

سرنوشت‌باوری اگر تأکید داشته باشد که ما برای انتخاب اعمال‌مان آزاد نیستیم با نظریه‌ی اراده‌ی آزاد در تضاد است. اگر ما در هر لحظه برای انتخاب اعمال‌مان آزاد باشیم، آن‌وقت آینده توسط سرنوشت تعیین نمی‌شود. اگر ما برای انتخاب اعمال‌مان آزاد باشیم، یعنی می‌توانستیم کاری به غیر از آنچه که انجام دادیم انجام دهیم و آن‌وقت اتفاقات حاضر متفاوت با چیزی که الان هست می‌بودند. این می‌تواند به این معنی باشد که زمان حال فقط توسط سرنوشت تعیین نمی‌شود.

از طرف دیگر، سرنوشت‌باوری می‌تواند دیدگاه مخالف این را داشته باشد، یعنی اگر اتفاقات با قطعیت کامل قابل پیش‌بینی نیستند، آن‌وقت ما برای انتخاب اعمال‌مان آزاد هستیم زیرا هیچ‌چیز طریقه‌ی این اتفاقات را از پیش تعیین نمی‌کند.

دیدگاه سرنوشت باور دو مؤلفه دارد: ۱) این باور که اتفاقات فراتر از کنترل ما هستند، ۲) این باور که ما قادر به تغییر نتیجه‌ی اتفاقات نیستیم. هرکدام از این مؤلفه‌ها ممکن است براساس واقعیت توجیه شوند یا نشوند.

منبع